Groepsreizen zijn populair, maar moslims zitten niet te wachten op weer een wijnproeverij. Een fietstocht langs islamitisch Amsterdam laat de onbelichte kant van de stad zien. ‘Halal reizen is booming.’
“Stay together,” roept Tijani Goullet (48), “en let op het verkeer. Hier in Nederland steken we onze hand uit als we willen afslaan. Kijk goed om je heen en hou je aan de regels!”
En daar gaan we, op zoek naar de geheimen van islamitisch Amsterdam. Vrolijk giechelend, alsof het een schoolreisje betreft, zetten de deelnemers aan de fietstocht zich in beweging. Het zijn er elf – drie mannen en acht vrouwen, van wie de helft een hoofddoek draagt – en ze komen overal vandaan. Uit de stad zelf, maar ook uit plaatsen als Nijmegen en Gorinchem, en de man met de baard en de fez komt helemaal uit Londen.
Abdulmaalik Tailor blijkt een touroperator te zijn, die met zijn Halal Tourism Britain in de Britse hoofdstad een soortgelijke tocht heeft uitgezet, maar dan met een dubbeldekker. “Ik vond het maar vreemd dat er zo weinig bekend was over het islamitisch erfgoed in Londen, terwijl bijvoorbeeld de kastelen in Engeland zijn geïnspireerd op de ervaringen van de kruisridders. Er valt zó veel over onze geschiedenis te vertellen.”
Après-ski zonder alcohol
Onder het motto ‘beter goed gejat dan slecht bedacht’ nam Goullet, geboren in het Marokkaanse Temsamane, het idee over, maar het was vooral uit ergernis dat hij besloot moslimvriendelijke groepsreizen en vervolgens een maandelijkse fietstocht in Amsterdam te organiseren. “Een paar jaar geleden ging ik met een vriend op een Krasreis naar Andalusië. Eerst kregen we een wijnproeverij, en dan sta je als moslim meteen langs de zijlijn.”
De volgende dag ging het gezelschap naar een sherryproeverij, gevolgd door een etentje in een stadje dat bekendstond om zijn goede ham. Goullet: “Bij het restaurant waar we gingen eten stroomde een beekje waar ze vissen uit haalden. Die wilden we wel, maar ze weigerden vis zonder ham klaar te maken. Toen was voor mij de maat wel vol.”
Goullet, woonachtig in Den Bosch en in het dagelijks leven eindredacteur bij het Algemeen Dagblad, had al ruim tien jaar ervaring met het organiseren van islamitische groepsreizen. “Puur voor de lol. In New York ging ik op zoek naar de erfenis van Malcolm X, een zwarte activist die moslim werd. En ik ga binnenkort een skireis naar Bosnië organiseren, in een halal resort, met après-ski zonder alcohol.”
Morisco’s in Amsterdam
Toen de groepsreizen serieuzer werden en de deelnemers steeds hogere eisen begonnen te stellen, richtte Goullet Mosaic Travels op. “We mikten eerst op buitenlandse moslimtoeristen, uit Indonesië bijvoorbeeld. Waar ze halal kunnen eten en een moskee mogen bezoeken, kunnen ze zelf wel googelen. Maar wij bieden een extra laag. En tot mijn verrassing bleken ook Nederlanders en Belgen geïnteresseerd te zijn in een dagje Amsterdam. We nemen ze mee naar plekken waar ze normaliter langsfietsen zonder iets te zien.”
De omstandigheden zijn vandaag niet ideaal, want de regen komt met bakken uit de hemel. Maar de deelnemers zijn erop gekleed en na een half uur klaart het voorzichtig op. Van fietsverhuurder Black Bikes aan de Lijnbaansgracht fietsen we naar het Stadsarchief in de Vijzelstraat. Daar, in dat prachtige gebouw van architect Karel de Bazel, ligt een brief uit 1610, waarin het toenmalige stadsbestuur de Staten van Holland om advies vraagt over de omgang met de Morisco’s: moslims die in Spanje gedwongen werden christen te worden en op de vlucht naar Constantinopel in Amsterdam belandden.
“Zo vroeg ving de stad dus al vluchtelingen op,” zegt Anissa Foukalne (33), de kunsthistorica die de tour met Goullet heeft uitgezet en nu de groep aanvoert. Ze legt uit dat er reeds in de Gouden Eeuw goede contacten bestonden tussen het Ottomaanse Rijk, de voorloper van het huidige Turkije, en de Republiek der Verenigde Nederlanden. Beide vochten tegen de Spanjaarden en in 1612 was het Ottomaanse Rijk de eerste natie ter wereld die de soevereiniteit van de Republiek officieel erkende.
Internationaal en ruimdenkend
De Morisco’s hadden rond 1610 mogelijk, zeker is dat niet, zelfs enige tijd een huismoskee in Amsterdam, en later die eeuw verschenen er steeds meer figuren in Turkse of Perzische klederdracht op schilderijen van de Hollandse Meesters.
Ter illustratie laat Foukalne op haar ipad een werk zien van Gerrit Berckheyde uit 1672. Hij schilderde het stadhuis op de Dam, nu het Koninklijk Paleis, met op de voorgrond een man met een tulband die in gesprek is met twee Joodse mannen. Foukalne: “Dat moet een ambassadeur of handelaar zijn geweest. Berckheyde heeft ze expres op de voorgrond geplaatst om te laten zien hoe internationaal en ruimdenkend Amsterdam was.”
Voor het Paleis, met op de achtergrond een groepje demonstranten tegen de oorlog in Gaza, wordt een groepsfoto gemaakt. “Say couscous!” roept Goullet. En verder gaan we, naar de volgende stop: de Fatih Moskee op de Rozengracht. Het gebouw van architect Hendrik Willem Valk werd in 1929 geopend als katholieke kerk. Na een intermezzo in de jaren zeventig, toen er een tapijthal en muziekwinkel waren gevestigd, kreeg het in 1981 weer een religieuze functie. De kerk werd gerestaureerd en omgebouwd tot moskee.
We vergapen ons aan het fraaie metsel- en tegelwerk, de rijke ornamenten, het glas-in-lood, de magistraal stralende kroonluchters. Twee deelnemers aan de tocht maken van de gelegenheid gebruik om te bidden. De Turkse mannen in het koffiehuis knikken vriendelijk naar de toeristen die op de folders zijn afgekomen: ‘Ontdek de verborgen schatten’.
Ander perspectief
Over de Kinkerstraat fietsen we naar de Westermoskee in De Baarsjes. Daar, op het naar de Ottomaanse ontdekkingsreiziger Piri Reïs vernoemde plein, vertelt Foukalne over de problemen rond de bouw van de moskee, de Amsterdamse pendant van de Aya Sofia in Istanboel. Door verzet vanuit de buurt en ruzie tussen de conservatieve en meer ruimdenkende stromingen in het bestuur, duurde het twintig jaar voordat de moskee in 2016 kon worden geopend.
De drie uur durende tocht eindigt in het Rijksmuseum, maar eerst bezoeken we in de schaduw van het Vondelpark de Zevenlandenhuizen in de Roemer Visscherstraat. In opdracht van Samuel van Eeghen ontwierp architect Tjeerd Kuipers hier in 1894 zeven huizen in de stijl van een Europees land: Frankrijk, Duitsland, Rusland, Engeland, Italië, Nederland en Spanje.
Dat laatste gebouw is geïnspireerd op de Mezquita, de moskee-kathedraal in Córdoba, en daar weet Foukalne, die in het eveneens Zuid-Spaanse Granada haar master islamitisch erfgoed afrondde, alles van.
“Ik vind het belangrijk om vanuit een ander perspectief naar de stad te kijken,” zegt ze. “Nederland was in het koloniale tijdperk het grootste islamitische land ter wereld. Met één miljoen moslims leven we nu in een multiculturele samenleving. Als we staan voor inclusiviteit, moet er ook ruimte zijn voor verhalen waarin mensen zich kunnen herkennen.”
‘Halal’ naar Antarctica
En dat doet deze tocht, zegt Ikram Karalik, een van de deelnemers uit Amsterdam. “Ik vind het leuk om andere moslims te ontmoeten – we hebben allemaal onze eigen achtergrond. Ik ben hier geboren en hou van de geschiedenis van de stad. De moskeeën kende ik al, maar de Zevenlandenhuizen waren nieuw voor mij. Die had ik anders nooit gezien.”
We leveren de fietsen weer in op de Lijnbaansgracht. Het geplande bezoek aan de voormalige boekwinkel van de islamitische culturele stichting El Hizjra moet wegens tijdgebrek worden geschrapt. “We passen de tour elke keer aan,” zegt Foukalne. En Goullet: “We willen vooral laten zien dat Amsterdam een eeuwenoude link heeft met de islam. Die gaat verder dan de invloed die gastarbeiders hadden op bijvoorbeeld de bouw van moskeeën.”
De tocht eindigt in het Turks kabinet in het Rijksmuseum. Op schilderijen van de Vlaamse schilder Jean-Baptiste Vanmour (1671-1737) wordt het rijke leven van de Nederlandse ambassadeur Cornelis Calkoen in Constantinopel in beeld gebracht.
Na afloop is er voor de deelnemers nog even tijd om door de andere zalen van het Rijksmuseum te dwalen. Goullet: “Als er al een ideologie achter zit, dan is die cultureel, niet religieus. We gaan ook een reis naar Japan organiseren en bezoeken dan niet alleen moskeeën, maar ook tempels of het keizerlijk paleis. We lijden niet aan tunnelvisie. De ander leren kennen, daar gaat het ons om.”
Niet-moslims zijn daarom ook welkom op de tour, die 70 euro per persoon kost, en voor houders van een Museumjaarkaart 47,50. Goullet is ondertussen alweer bezig met nieuwe reizen. “In 2026 staat Antarctica op het programma. Geloof me: halal travel is booming.”